Forum archeologii zawodowej - archeologia.org.pl

Smilodon populator

Proponuję podyskutować trochę o filozofii nauki w kontekście archeologii. Stanley umieścił w innym wątku namiary na książkę Chalmersa, która jest chyba najłatwiej dostępnym w Polsce przeglądem pomysłów różnych filozofów nauki (choć trochę już zmurszałym, bo sprzed lat ponad trzydziestu). Pamiętam, że w swoim czasie była dostępna na stoiskach z tanią książką po dwa zeta sztuka, więc nikt nie może narzekać, że niedostępna i za drogo, a na nawóz do bujnej dyskusji nadaje się, bo napisana językiem prostym i klarownym, nawet taki prosty archeolog od łopaty jak ja daje radę coś tam zrozumieć.

Poppera możemy sobie chyba darować, bo każdy, kto używa metod statystycznych, ma go aż w nadmiarze. Natomiast do Kuhna i Lakatosa w kontekście archeologii podchodziłbym z dużą ostrożnością. Odnoszę wrażenie, że najważniejszym z filozoficznego punktu widzenia podziałem nauk jest podział na nauki o dużych i małych nakładach. W naukach o dużych nakładach (fizyka, genetyka itp) jak ktoś nie dostanie grantu, to może sobie na fujarce zagrać, a nie nauką się bawić. Natomiast w naukach o małych nakładach naukowcem może być każdy lub prawie każdy, kto jako tako potrafi coś sobie z głowy wydłubać i splamić tym papier.

W naukach o dużych nakładach konkurencja jest duża, a pola badawcze ograniczone, bo ryzyko trzeba minimalizować. Jak ktoś dostanie forsę na opracowanie kamienia filozoficznego, a wyjdzie mu tylko kamień polny, to na kolejne fundusze raczej nie ma co liczyć i wypada z gry. Trzeba więc robić mniej więcej to, co robią koledzy, bo tak jest bezpieczniej. Zupełnie inaczej jest w naukach o małych nakładach, gdzie nie ma takich ograniczeń i można sobie w miarę swobodnie buszować po swoim poletku w poszukiwaniu co ciekawszych kwiatków, a nawet zaglądać na poletka cudze.

Archeologia to mimo wszystko nauka o małych nakładach (wystarczy mieć klucz do magazynu muzealnego i tam te swoje skorupki czy inne kamulce przekładać z kąta w kąt), a wydaje mi się, że Kuhn i Lakatos mają na myśli przede wszystkim nauki o dużych nakładach. Jakoś nie wyobrażam sobie rewolucji naukowej w takiej dziedzinie jak archeologia, gdzie każdy robi co chce, dyskusja o metodologii jst szczątkowa, a większość ludzi (ja też!) woli się opalać nad wykopem niż czytać Gardina albo Tilleya.

Natomiast odnoszę wrażenie, że Chalmers i Feyerabend lepiej opisują nauki o małych nakładach. Obiektywizm wydaje mi się śmiertelnie nudny, natomiast bardzo podoba mi się "Against Method", to jest super książka i jestem jej wielkim fanem, bo nie są to jakieś akademickie dyrdymały, tylko genialne zastosowanie teorii ewolucji do opisu działalności naukowej. Nie wyobrażam sobie co prawda biologa, który by opublikował "Against Adaptation", ale metoda naukowa jako przystosowanie i poznanie naukowe jako konkurencja między organizmami o różnych przystosowaniach to jest dla mnie bomba. Co prawda u Kuhna wyczuwam pewien powiew punktualizmu, a u Lakatosa odrobinę gradualizmu, ale całościowo to tylko Feyerabend jest dla mnie prawdziwym bolszewickim ewolucjonistą (choć pewnie by się zdziwił, gdyby ktoś go tak nazwał).

Chalmers pisał swoją książkę bardzo dawno temu, więc (na szczęście) nie ma tam prawie nic o postmodernizmie. Natomiast pominięty jest również inny ważny nurt, nie tylko filozofii nauki, ale filozofii w ogóle, nauki i sztuki trochę też, czyli kognitywistyka. Kognitywistyka jest z kolei smarem, dzięki któremu u nas porusza się lokomotywa postprocesualizmu i w związku z tym też wypada o niej coś wiedzieć. Dużo o kognitywistyce (choć może nie bezpośrednio w kontekście archeologii) można się dowiedzieć od Włodzisława Ducha z UMK:
[link widoczny dla zalogowanych]

A poza tym w sieci jest zupełnie za darmo książka Thomasa Hickeya "History of twentieth-century philosophy of science", odrobinę świeższa niż "What is..." Chalmersa.
[link widoczny dla zalogowanych]

Porozmawiamy o Feyerabendzie? Lektura na zachętę:
[link widoczny dla zalogowanych]

stanley

Bardzo chętnie zapoznam się z efektem zestawienia archeologii z założeniami filozofii nauki. Nie wiem tylko, czy rozważania Lakatosa, Kuhna czy Feyerabenda koniecznie muszą dot. nauk nie zaliczanych do Sciences. Filozofowie nauki opierają swoje rozważania głównie na astronomii, fizyce i matematyce, a nie na tzw. naukach humanistycznych.
Dlatego wydaje mi się, że do odpowiedzi na pytanie "czym jest to, co nazywamy archeologią" bardziej adekwatne jest podejście bardziej "przyziemne". Kiedy wchodzi się do instytutu, przebywa na konferencji, wykopaliskach itp. to nie widzi się ani Poppera, ani modeli teoretycznych, tylko grupę ludzi którzy "coś robią". Pytanie w takim razie? po za tym, że "są w pracy", "prowadzą badania", „zarabiają na życie”, „spędzają czas do weekendu” jak sami by odpowiedzieli, lub jak powiedzieliby o nich „ludzie z ulicy”.

Proponuję przyjrzeć się tej praktyce archeologów z punktu widzenia raczej socjologa niż filozofa. Moim zdaniem tym, co archeolog robi to walka o autorytet naukowy. Zilustruję to przykładem, który podał smilodon.

Smilodon populator

1. Zanim coś więcej napiszę, mam prośbę o zdefiniowanie terminu "autorytet naukowy".

2. Pewnie wyjdę na czepialskiego, ale w systematyce biologicznej przyjęło się pisać nazwy rodzajowe z dużej litery.
[link widoczny dla zalogowanych]

stanley

Termin potoczny- to co rozumie się przez prestiż, lub uznanie.