Forum archeologii zawodowej - archeologia.org.pl

autaj

Wobec przyjętgo niedawno uchwałą Sejmu "Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016" czuję się w obowiązku przedstawić problem, który wyżej wymieniony dokument praktycznie pozbawia możliwości realizacji.
Jak to określają obowiązujące przepisy, przede wszystkim art. 35 ust 1 u.o.z., jak również art. 5 Konstytucji RP, właścicielem odkrywanych lub znajdowanych na terenie kraju zabytków archeologicznych jest Skarb Państwa a obowiązek ich ochrony ze wszelkimi tego konsekwencjami spada również na państwo.
W świetle tych deklaracji próba przerzucenia owego obowiązku na obywatela jest bezprawna. Jednak szczegółowe uregulowania, przechodzę do interesującej mnie szczególnie archeologii, ignorują tę zasadę m.in. narzucając opłaty za nadzory i badania ratownicze. Należy przy tym zauważyć, że waga dokonywanych odkryć determinuje wzrost roszczeń państwa wobec obywatela.
Przedstawiona sytuacja prowadzi do nieuchronnego konfliktu interesów obywatela z interesem państwa reprezentowanego przez urzędy i instytucje mające służyć ochronie dziedzictwa. Sposobów na ominięcie tego konfliktu nie będę omawiał, gdyż znają je wszyscy zainteresowani, a sprowadzają się one do całego kompleksu patologii na styku archeologii i gospodarki.
Logika i praktyka nie pozostawiają złudzeń, że wobec wywołanego przez ten konflikt katastrofalnego poziomu zaufania społecznego w kwestii ochrony dziedzictwa archeologicznego niemożliwe jest wdrożenie słusznych założeń przyjętej uchwały dotyczących edukacji, pomocniczości, udziału i.t.d.

Jeśli obecna praktyka jest nadużyciem, rodzi się pytanie w jaki sposób państwo miałoby pozyskiwać środki na realizację swego obowiązku ochrony dziedzictwa. Odpowiedź po części znajduje się w przywołanym na wstępie programie, w którym bodaj jedynym projektem dotyczącym ściśle archeologii jest dokończenie badań Archeologicznego Zdjęcia Polski. Ten unikalny a przez wielu niedoceniany program stanowić może znakomitą bazę do przeprowadzenia inwentaryzacji dziedzictwa archeologicznego i opracowania przybliżonego modelu szkód wyrządzanych na danym terenie przez ewentualne inwestycję, jak również karkulacji wysokości słusznej za nie rekompensaty. Moim postulatem nie jest więc zwolnienie inwestorów z obciążeń za niszczenie wspólnej własności, ale danie im już na etapie planowania możliwości wyboru takiej lokalizacji inwestycji, gdzie opłaty będą niższe lub nie będzie ich wcale. Takie rozwiązanie realizuje postulat racjonalnego, zrównoważonego rozwoju.

W ostatnich latach byliśmy świadkami abdykacji państwa z funkcj gospodarza dziedzistwa archeologicznego. Trudno czymkolwiek usprawiedliwić sytuację, w której przetarg na badania ratownicze rozpisuje inwestor, z oczywistych względów zainteresowany raczej obniżeniem kosztów i skróceniem terminów niż ich wynikami. Zerwanie bezpośredniej zależności między wielkością obciązeń inwestora a nakładami na badania ratownicze dałoby możliwość stworzenia instrumentów do prowadzenia realnej polityki w tej dziedzinie (zakres badań, publikacje, działania edukacyjne i.t.d.). Tyko instytucja desygnowana z ramienia państwa wyposażona w realną władzę w postaci dysponowania pieniędzmi, jest w stanie zapewnić realizację celów ochrony dziedzictwa według kryteriów naukowych.

Konieczna jest radykalna zmiana. Obecny system nie pozostawia miejsca na ewolucję praktyki w postulowanym przez ustawę kierunku. Zmiana logiki systemu będzie wymagała decyzji politycznych, jednak ważne, żeby środowiska autentycznie zainteresowane ochroną dziedzictwa doszły w tej sprawie do konsensusu i mówiły jednym głosem.

Smilodon populator

Stysz

... nie ma wyboru, czas na radykalizm.

Smilodon populator

Stysz · Wysłany: Sob 12:24, 01 Mar 2014 Temat postu:

Poniekąd.

Za przykładem Warszawskiego Oddziału SNAP... za przykładem ekologów broić tego, co dla nas ważne, przed urzędniczą hołotą.

Smilodon populator · Wysłany: Wto 23:23, 04 Mar 2014 Temat postu:

autaj · Wysłany: Sob 10:12, 08 Mar 2014 Temat postu:

Trudno będzie zrobić ten Majdan, dopóki nie przekonamy społeczeństwa, że archeologia i ochrona archeologicznego dziedzictwa nie są własnością archeologów, że niszczenie stanowisk jest okradaniem nas wszystkich. Słuchałem audycji radiowej na temat likwidacji działu archeologii NID [link widoczny dla zalogowanych] razem z kilkoma laikami. Nie zrozumieli, o co ta awantura. Bo skoro prof. Kobyliński przekonywał, że dotąd było dobrze, dlaczego nie wierzyć w dobre intencje pani dyrektor? Otóż nie było dobrze! To, że SNAP dobrze się dogadywał z rozwiązanym działem nie znaczy, że ten ostatni spełniał swoją rolę. Ile osób nie związanych z archeologią zna skalę niszczenia stanowisk, skoro nawet dyrektorce NID wydaje się, że jest ich mniej niż zabytków architektury! Ja oczywiście nie wierzę w dobre intencje pani Rozbickiej, ale przyznaję, że ma prawo przestawiać u siebie biurka. Natomiast skoro chce występować w roli gospodarza dziedzictwa archeologicznego, TO ROZLICZAJMY JĄ Ż TEGO GOSPODAROWANIA!
Jeszcze przed rozwiązaniem działu archeologii wysłałem do NID list, w którym oprócz proponowanych wyżej zmian systemowych informowałem: „Na terenie mojej gminy znajduje się około sto zagrożonych lub niszczonych stanowisk. Co w zakresie ich ochrony może zrobić i na jakie instrumenty wsparcia może liczyć grupa społeczników zainteresowanych pradziejową przeszłością? Co mogę zrobić w odniesieniu do kilku znanych mi cmentarzysk, przynajmniej kilkunastu stanowisk z widocznymi rozoranymi obiektami i pozostałych stanowisk niszczonych przez orkę, erozję lub drobne prace ziemne, jeśli Wojewódzki Konserwator Zabytków nie ma pieniędzy na badania a ośrodki naukowe nie są zainteresowane, bo moja gmina ma pecha znajdować się zbyt daleko od nich?”
W odpowiedzi nie usłyszałem nic. Gospodarz nie zareagował. I to się nadaje na Majdan!
Cała korespondencja z rzecznikiem NID na profilu
[link widoczny dla zalogowanych]