Forum archeologii zawodowej - archeologia.org.pl

Filimer

Ponieważ w wielu gminach trwają konsultacje/wyłożenia planów miejscowych, istnieje możliwość postulowania o wprowadzenie do nich zapisów wzmacniających ochronę dziedzictwa archeologicznego, zwłaszcza tego nieodkrytego. Z grubsza wszyscy wiemy, jak wprowadzanie ochrony stanowisk do planów miejscowych wygląda - jest to stosunkowo bezrefleksyjne kopiowanie stanowisk z AZP do mapek Planów zagospodarowania.

Z mojego punktu widzenia są dwa istotne postulaty, które można wprowadzić do wszystkich gmin, a mianowicie:

1. obowiązek zapewnienia stałego nadzoru archeologicznego nad wszystkimi inwestycjami liniowymi prowadzonymi w gminie.

Uzasadnienie: stanowiska archeologiczne ujęte w gminnej ewidencji zabytków to efekt badań AZP - polegają one na poszukiwaniu na powierzchni świeżo zaoranych pól wczesną wiosną lub późną jesienią zabytków archeologicznych wyoranych z głębiej położonych nawarstwień. Jednak teren zabudowany, w którym najczęściej prowadzone są inwestycje liniowe, jest dla tych badań niedostępny, w związku z czym jedyną szansą uchwycenia nawarstwień archeologicznych w tym obszarze jest stały nadzór archeologiczny nad prowadzonymi inwestycjami liniowymi.

Jest on konieczny, gdyż tylko osoba posiadająca wykształcenie kierunkowe w dziedzinie archeologii oraz dysponującą odpowiednią wiedzą i doświadczeniem jest w stanie podczas w pełni zmechanizowanych prac ziemnych zarejestrować i przebadać owe nawarstwienia - ponadto interes wykonawcy robót budowlanych jest sprzeczny z interesem ochrony dziedzictwa, gdyż wykonawca robót budowlanych ma za cel jak najszybsze wykonanie swojej pracy, która może zostać spowolniona lub wstrzymana w efekcie odkrycia nawarstwień kulturowych.

2. Wprowadzenie strefy OW (obserwacji archeologicznej) w promieniu od 300 m do 0,5 km od znanych stanowisk archeologicznych.

Uzasadnienie:
Odkryte w toku wyżej wymienionych badań powierzchniowych zabytki stanowiące podstawę do oznaczenia na mapie AZP zasięgu stanowiska nie muszą odzwierciedlać pełnego i rzeczywistego obszaru tegoż stanowiska,stąd też należy wyznaczyć wokół wszystkich stanowisk archeologicznych strefę OW - obserwacji archeologicznej, na której wszelkie prace budowlane mogą być prowadzone tylko pod nadzorem archeologa.

Oczywiście można w stosunku do PZP dla poszczególnych gmin stosować jeszcze inne zapisy. Te 2 zapisy można mechanicznie wysyłać do wszystkich wyłożonych czy konsultowanych PZP i czekać na reakcję. Oczywiście uzasadnienie wymaga jeszcze dopracowania, niemniej ta wersja robocza tych dwóch postulatów znacznie wzmacnia ochronę dziedzictwa archeologicznego w planach miejscowych.

Czekam na uwagi i propozycje.

Stysz

Postulować można, a owszem.

Tylko, że przy planie uwagi te nie muszą być uwzględnione, tzn. nieuwzględnienie ich nie podlega zaskarżeniu.

Uwagi należny składać nie do planu ale do Raportu Oddziaływania na Środowisko jaki jest tworzony obowiązkowo do tego planu, to tam, w tym raporcie powinny być określone zasady ochrony, taki raport podlega konsultacją oraz możliwości zaskarżenia (jak dla przyrody).

Należy wymusić, nie nie wymusić - wyegzekwować wykonywanie raportów oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć dotyczących zabytków i obszarów archeologicznych posiadających dokumentację (ustawa o OOSach) = czyli wpis do rejestru lub ewidencji.

Raport oddziaływania na środowisko umożliwi określenie wytycznych badawczych dla określonego przedsięwzięcia - każdorazowo.

Dla zabytków rejestrowych raport powinien być obowiązkowy, dla zabytków ewidencyjnych powinien istnieć obowiązek kwalifikacji do procedury OOS wg określonych kryteriów. Można wskazać szereg zabytków, które mimo braku wpisów powinny mieć wykonany raport w przypadku przedsięwzięcia (także badań archeologicznych).

Jeśli idzie inwestycja liniowa, raport oddziaływania na środowisko powinien wskazywać wytyczne archeologiczne, jeśli tego nie czyni składasz uwagi (21 dni od ogłoszenia), jeśli organ tego nie uwzględni mimo uwag - skarżysz do Sądu Administracyjnego. Planu miejscowego nie zaskarżysz.

Procedura OOS jest skuteczniejszą formą wymuszenia standardów niż pilnowanie planów miejscowych Natomiast to WUOZ uzgadniając plany miejscowe winny wpisywać w nich obowiązek OOS dla wykazanych zabytków - tzn dokonywać wstępnej kwalifikacji do procedury OOS.

Filimer

Z tymże często jest już "po ptakach", tzn. po ustaleniach środowiskowych i pozostaje tylko zgłoszenie uwag do planu - poza gminami "kombinującymi" nie powinno być problemów z wprowadzeniem takich zapisów. Zresztą PZP przygotowuje tak naprawdę kilka-kilkadziesiąt organizacji i nawiązanie z nimi współpracy w celu uzyskiwania informacji dotyczących momentu sporządzania OOS nie powinno stanowić większego problemu.

Co do OOS - właśnie jestem przy pierwszym podejściu do takowego związanego z budową kanalizacji i biorąc pod uwagę skalę papierkowej roboty, to nawet po zbudowaniu własnej bazy AZP i pełnym dostępie do gminnych planów opieki nad zabytkami etc., to jest to kilka godzin roboty plus napisanie stosownego pisma - obawiam się, że więcej niż 2 OOS tygodniowo nie będę w stanie zrobić - gminy najczęściej nie umieszczają pełnej informacji o inwestycji w internecie i trzeba do gminy pojechać żeby dokonać jakichkolwiek ustaleń.

W WUOZ niestety nie ma tyle rąk do pracy żeby wszystko upilnować...

Stysz

Stroną postępowania dla OOS musi być organizacja pozarządowa.

Konsultacje dla OOSów muszą być prowadzone w określonym trybie administracyjnym i zachowaniu terminów. Zatem jest tu taki sam czas na uwagi jak i dla planów miejscowych, podobnie są publikowane.

Oczywiście to zajmuje czas, jak każde takie działanie, ale organizacje przyrodnicze jakoś to robią, ba zatrudniają ludzi na etatach dla których jest to zwyczajna praca. Ale potem tacy przyrodnicy są autorami raportów za które biorą pieniążki.

Podobnie można zrobić w archeologii. Robisz nie tylko badania, ale roisz także raporty - w których określasz warunki pod realizację przyszłych badań - ustalasz ich zakres oraz szczegółowe wymagania, co do obszaru oraz sposobu badań, w pewnym sensie wchodząc w kompetencje WUOZ.

Jak ktoś w przetargu da inwestorowi zbyt niskie koszty badań lub zbyt krótkie terminy - organizacja składająca uwagi do raportu, może na prawach strony złożyć odwołanie od decyzji pozwolenie na badania. Powołać się np na zapisy ustawy Konwencja o ochronie Europejskiego dziedzictwa archeologicznego, że zakres prac, terminy oraz sposób realizacji stanowić może naruszenie tej ustawy, lub wyrazić oczekiwanie zachowania części pozostałości in situ w bryle nowej budowli, gdyż ważne jest zachować takie świadectwo dziejów.

Jest to forma nacisku, nacisku na inwestorów oraz także nacisku na organa wydające różne pozwolenia w tym także WUOZ, ale też władze samorządowe różnego szczebla. Jest to także sposób budowania pozycji archeologii w procesie inwestycyjnym na wzór pozycji jaką udało się wypracować przyrodnikom. Chodzi także o interes zawodowy wynikający z możliwości wykonywania raportów oddziaływania na środowisko w zakresie archeologii.

Daj znać jaki będzie efekt, osobiście spodziewam się oporu inwestorów (taki opór i oznaki działań utrudniających przyjęcie stanowiska Forum Ochrony Zabytków NGO przy Wojewodzie Mazowieckim odczuliśmy ze strony SARPu reprezentującego w dużej mierze interesy inwestorów), oraz organów władzy, na które cedowane będą nowe obowiązki oraz których decyzje administracyjne będą mogły być skutecznie zaskarżane przez stronę społeczną.

Proponowałbym dobrze przejrzeć statuty organizacji. Bo to od treści statutu organizacji zależy, czy może wystąpić w procedurze OOS na prawach strony. Uwagi składać może każdy, ale nie każdy może złożonych uwag dochodzić Sądowo.

Do gmin można pisać zapytania. Dlaczego w przypadku inwestycji dotyczącej zabytku wpisanego do rejestru, ewidencji lub obszaru archeologicznego nie przeprowadzono procedury OOS lub procedury kwalifikacyjnej do OOS. Następnie dochodzić tej procedury nawet z domaganiem się wstrzymania inwestycji w Sądzie Administracyjnym w przypadku odmowy lub negatywną kwalifikacją.

Podstawą prawną takiego działania jest:

Orzeczenie C-87/02 KE vs Włochy “decyzja niestwierdzająca obowiązku przeprowadzenia OOS musi zostać należycie uzasadniona.”

Zatem musi zostać w przypadku zabytku wydana decyzja niestwierdzająca obowiązku przeprowadzenia OOS. To właśnie należy wyegzekwować ! - wydawanie takich decyzji dla zabytków ewidencyjnych.

art. 72 ustawy o udostępnianiu informacji o środowiska wskazuje przedsięwzięcia dla których obowiązkowo należy przeprowadzić procedurę OOS. Nie jest to jednak lista zamknięta.

(potwierdzone w wyrokach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości: C-72/95 Dutch Dykes, C-133/94 KE vs Belgia, C-143 KE vs Włochy.)

Przedsięwzięcia (ustawowe i szersze pojecie niż inwestycje) dotyczące Zabytków wpisanych do rejestru, pomniki historii oraz parki kulturowe obowiązkowo powinny być poprzedzane procedurą OOS - z uwagi na potwierdzone administracyjne duże wartości społeczne, kulturowe i naukowe, do grupy tej wejść powinny także zabytki archeologiczne posiadające własną formę krajobrazową.

Obawiam się, że aby to zaistniało (nie tylko dla przyrody) będzie trzeba to przeciągnąć przez interpretacje przepisów w Sadzie Administracyjnym.

Organem nadzorczym dla procedury OOS są Wojewodowie, dlatego do niego skierowaliśmy odpowiedni wniosek w ramach Forum Ochrony Zabytków NGO o interpretacje przepisów, koniec końców to takie ciało doradcze dla niego. Zobaczymy, pisz, co tam uda się załatwić.

Jutro jestem na UJ, chcę mówić i o tym.

Filimer

Jestem członkiem organizacji pozarządowej o odpowiednim statucie, do tej pory zgłaszaliśmy głównie uwagi do PZP poszczególnych części miasta Krakowa, w tej chwili będziemy także zgłaszać uwagi do PZP gmin, głównie ze względu na rozdmuchanie obszarów podlegających zabudowie, co wspierają deviloperzy budujący osiedla domków nawet na działkach siedliskowych - przy okazji będę starał się zadbać także o odpowiednie zapisy dotyczące ochrony dziedzictwa archeologicznego.

Stysz

Dobrze, tak trzeba.

Spróbujcie jednak robić także nie tylko na podstawie ustawy o planowaniu przestrzennym ale także

Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

Ustawa określa obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla obszarów o krajobrazie mającym znaczenie historyczne, kulturowe lub archeologiczne. (Art. 63. 1. 2)g)

Określając szczegółowo zakres raportu w art. 66 ustawy

Art. 66.
1. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać:
3) opis istniejących w sąsiedztwie lub w bezpośrednim zasięgu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami;
7) uzasadnienie proponowanego przez wnioskodawcę wariantu, ze wskazaniem jego oddziaływania na środowisko, w szczególności na:
d) zabytki i krajobraz kulturowy, objęte istniejącą dokumentacją, w szczególności rejestrem lub ewidencją zabytków,
e) wzajemne oddziaływanie między elementami, o których mowa w lit. Ad;

Z zapisów art. 66 wynika, że podstawą wystarczającą do uruchomienia procedury opracowania raportu o oddziaływaniu na środowisko powinno być istnienie dokumentacji zabytku lub krajobrazu kulturowego w szczególności zaś wpis zabytku do rejestru lub ewidencji.

Czyli na dzień dzisiejszy obowiązek prowadzenia procedury kwalifikacji dla zabytków (wszystkich zabytków - nie tylko archeologicznych) jest przez organy olewany, mimo że z zapisów prawa wynika, że wpis do rejestru lub ewidencji zabytków powinien uruchamiać procedurę kwalifikacji do wykonania raportu zakończoną decyzją administracyjną.

Doprowadzenie do realizacji zapisów tej ustawy może przewrócić do góry nogami zasady ochrony konserwatorskiej w naszym kraju.

OOSy wykonywane powinny być nie tylko dla planów miejscowych, ale generalnie dla przedsięwzięć naruszających substancję zabytku nieruchomego oraz krajobraz kulturowy (w tym badań archeologicznych rozumianych jako osobne przedsięwzięcie -także (patrz Tum pod Łęczycą czy Grudusk).

Wykonując raport - nie dla wszystkich przedsięwzięć - tylko tych które zostały zakwalifikowane jako potencjalnie silnie oddziaływające na środowisko (zabytek jest elementem środowiska), specjalista archeolog będzie musiał dokonać opisu wpływu przedsięwzięcia na zabytek - określić zasady badań - na długo przed terminem realizacji przedsięwzięcia (max do 4 lat).

Te drzwi czas wyważyć. Wówczas można przestać zajmować się planami miejscowymi.

A konserwatorzy powinni uzgadniając plany wskazywać w tych planach na obowiązek wykonania raportów oddziaływania na środowisko lub decyzji kwalifikacji dla zabytków rejestrowych, ewidencyjnych oraz obszarów archeologicznych.

Tak aby ten obowiązek (minimum kwalifikacji) wpisany był do planu miejscowego, co by nikt o nim, przy okazji jakiejś inwestycji, nie zapomniał.